Spis treści:
Uzależnienie to złożona choroba, w której pacjent nie może zaprzestać zażywania określonych substancji lub wykonywać określonych zachowań, mimo wyraźnych dowodów na ich szkodliwość. W obu przypadkach mechanizmy uzależnienia są podobne. A ich zrozumienie jest kluczowe dla skutecznej terapii oraz wyjścia z nałogu. Oto trzy główne mechanizmy uzależnienia!
Mechanizm nałogowej regulacji emocji
Osoba uzależniona uczy się sięgania po daną substancję lub wykonuje określoną czynność w celu radzenia sobie z emocjami. Staje się to jej główną strategią przetrwania w trudnych momentach. Z czasem uzależnienie wytwarza reakcję automatyczną, gdzie sięganie po substancję lub wykonywanie danej aktywności staje się pierwszym i jedynym rozwiązaniem. Co stopniowo zwiększa napięcie emocjonalne w przypadku braku zażywania/wykonywania oraz prowadzi do spirali nałogu.
Każde kolejne sięganie po używkę/aktywność pogłębia uzależnienie, ponieważ osoba przestaje rozwijać zdrowe mechanizmy radzenia sobie i stosuje takie, które szybko uzależniają.
Mechanizm iluzji i zaprzeczania
Osoby uzależnione często odmawiają dostrzegania negatywnych skutków swojego picia, co prowadzi do stanu zaprzeczenia. Tworzą one iluzję, że substancja/aktywność wprowadza radość i spełnienie, co pozwala na unikanie konfrontacji z rzeczywistością.
Zaprzeczanie pozwala na chwilowe odcięcie się od problemów i stresu, ale równocześnie przyczynia się do pogłębiania nałogu. Osoba uzależniona często myśli, że kontroluje swoje uzależnienie, mimo że w rzeczywistości to nałóg kontroluje ją.
Mechanizm rozpraszania i rozdwajania Ja
Uzależnienie wpływa na tożsamość jednostki, prowadząc do rozszczepienia jej osobowości. Osoba uzależniona doświadcza sprzecznych emocji, takich jak euforia w trakcie zażywania/aktywności, a następnie wstyd, poczucie winy oraz depresję w chwilach abstynencji. Tego rodzaju dysonans emocjonalny potęguje ból oraz frustrację, co prowadzi do dalszego sięgania po alkohol.
Ostatecznie osoba uzależniona może stworzyć dwa odrębne „Ja”: jedno, które funkcjonuje w rzeczywistości trzeźwej, a drugie, które przejawia się podczas stanu odurzenia/wykonywania czynności, co tylko pogłębia jej wewnętrzny konflikt. Rozproszenie tożsamości utrudnia podejmowanie racjonalnych decyzji, co prowadzi do jeszcze większej alienacji i izolacji od bliskich oraz społeczeństwa.
Zrozumienie mechanizmów uzależnienia w procesie leczenia
Nadużywanie substancji lub wykonywanie określonych czynności mimo ich szkodliwości może prowadzić do poważnych problemów fizycznych, emocjonalnych oraz społecznych. Dlatego też tak ważne jest podjęcie odpowiednich działań z chwilą, gdy pojawiają się pierwsze objawy uzależnienia.
Szanse na przerwanie destrukcyjnego cyklu zwiększa właśnie pełne zrozumienie jego mechanizmów. Świadomość tych mechanizmów pozwala osobie uzależnionej zrozumieć, że nałóg jest wynikiem głębszych procesów fizjologicznych i psychicznych. Kiedy osoba uzależniona, ale też jej otoczenie, zyskują świadomość tych mechanizmów, łatwiej jest podejść do problemu z należytą powagą. Co przekłada się także na efekty terapii.
Autorka:
Aleksandra Witkowska, Doktorantka, Psycholog dorosłych, Psychoterapeuta uzależnień
