W psychologii człowiek rozumiany jest na różne sposoby w zależności od konceptu.

Koncepcja PSYCHOANALITYCZNA

Koncepcja psychoanalityczna określa człowieka mianem niedoskonałego. Według tej teorii nasze zachowanie jest w dużej mierze kierowane przez nieświadome siły wewnętrzne, takie jak potrzeby i pragnienia, których sami często nie jesteśmy świadomi.

Nieświadomość to najbardziej ukryta część ludzkiej psychiki, w której znajdują się nasze pierwotne pragnienia, instynkty i trudne do zaakceptowania doświadczenia, np. traumy. Chociaż nie zdajemy sobie z tego sprawy, to właśnie te nieświadome siły mają ogromny wpływ na to, jak postępujemy i jakie podejmujemy decyzje. Zdarza się, że nie rozumiemy, dlaczego zachowujemy się w określony sposób, bo nasze działania wynikają z tych ukrytych potrzeb i dążeń. Przykładem mogą być sytuacje z życia codziennego takie jak przypadkowe pomyłki w mówieniu, lęki, wybuchy agresji czy sny i fantazje, które pokazują, co naprawdę wpływa na nasze myśli i działania.

Warto dodać, że psychoanaliza postrzega człowieka jako istotę niedoskonałą, ale zdolną do obrony przed trudnymi emocjami dzięki posiadanym mechanizmom obronnym. Te mechanizmy pomagają nam radzić sobie z wewnętrznymi konfliktami, z którymi sami nie jesteśmy w stanie sobie poradzić. Mechanizmy obronne chronią nas przed lękiem i stresem, działając poza naszą świadomością. Tłumimy trudne myśli, zaspokajamy nasze potrzeby w inny sposób, albo szukamy wyjaśnień, które pomagają nam lepiej zaakceptować rzeczywistość.

Koncepcja BEHAWIORYSTYCZNA

Nurt behawiorystyczny określa człowieka mianem zewnątrzsterownego, czyli istotę kontrolowaną przez czynniki zewnętrzne. Zwolennicy tego podejścia odrzucają przekonanie, że nasze reakcje są wynikiem wewnętrznych czynników, takich jak świadomość, instynkty czy ego. Zamiast tego, twierdzą, że nasze zachowanie nie jest regulowane przez zewnętrzne bodźce, które można obserwować. Według tej koncepcji, zachowanie człowieka w pełni zależy od otoczenia, w którym żyje. Jesteśmy w dużej mierze kształtowani przez świat zewnętrzny, taki jak media, sytuacje rodzinne czy wpływy instytucji. Nasze reakcje są odpowiedzią na bodźce, które napotykamy.

To, co jest ciekawe to to, że choć środowisko mocno wpływa na jednostkę, człowiek również oddziałuje na swoje otoczenie. Jesteśmy zarówno twórcami, jak i produktami świata, który nas otacza. Środowisko to aktywny system bodźców, na które my reagujemy.

Behawioryści twierdzą, że zachowanie można zmieniać poprzez wzmacnianie – pozytywne (nagrody) i negatywne (kary). System ten, zwany inżynierią behawiorystyczną, opiera się na tworzeniu metod, które pozwalają modyfikować zachowania poprzez odpowiednie bodźce. Na przykład system nagród i kar może pomóc kontrolować to, do czego człowiek dąży i

czego unika. Jeśli stworzymy dobrze zorganizowane środowisko, możemy teoretycznie zbudować idealnie funkcjonujący świat, zgodnie z zasadami behawioryzmu.

Koncepcja POZNAWCZA

Według założeń tej teorii człowiek jest samodzielnym bytem, który w dużej mierze decyduje o własnym losie, działając świadomie i z zamiarem. Oznacza to, że sami podejmujemy decyzje i wybieramy swoje działania na podstawie informacji, które otrzymujemy z otoczenia oraz z tego co mamy zapisane w swoich strukturach poznawczych. Struktury poznawcze to trwała wiedza, którą gromadzimy w pamięci poprzez naukę i doświadczenia. Dzięki temu oraz zdolności przetwarzania informacji możemy lepiej rozumieć otaczający nas świat i podejmować mądrzejsze decyzje.

Nasze zachowanie jest więc wynikiem zarówno wpływu środowiska zewnętrznego, jak i wiedzy zgromadzonej w umyśle.

Zmiana zachowania odbywa się głównie poprzez:

  1. Świadome wychowanie, czyli wpływanie na jednostkę w celu rozwijania jej umiejętności, wiedzy, postaw i zachowań,
  2. Autokreację, która polega na tym, że człowiek samodzielnie decyduje o swoim rozwoju, kształtując siebie według własnych celów i planów.

Koncepcja HUMANISTYCZNA

Określa człowieka jako kogoś, kto dąży w pełni do wykorzystania swojego potencjału i możliwości. Koncentruje się więc na odkryciu wszystkich mocnych stron człowieka, podkreśla ważność wolnej woli człowieka i realizowania jego możliwości. Ważne jest, aby odkrywać i rozwijać swoje mocne strony, a także podejmować decyzje zgodnie z własną wolą.

Według tej teorii, nasze działania są napędzane pragnieniem samorealizacji, czyli dążeniem do wykorzystania swojego pełnego potencjału. Oznacza to, że powinniśmy korzystać z różnorodnych szans, jakie mamy, na przykład poprzez:

  1. Twórczość (bycie kreatywnym i tworzenie nowych rzeczy),
  2. Altruizm (działanie na rzecz innych),
  3. Miłość (budowanie relacji z innymi).

Autor uważa, że człowieka należy postrzegać jako całość, której nie można zrozumieć, jeśli skupimy się tylko na poszczególnych cechach lub doświadczeniach.

W psychologii, jedną z metod pracy nad zachowaniem jest samoobserwacja i samoocena. Dzięki lepszemu zrozumieniu samego siebie, możemy świadomie zmieniać swoje zachowania i postawy.

Autor:

Patrycja Grzesikiewicz – Psycholog dorosłych

Uważam, że relacja terapeutyczna jest jednym z najważniejszych czynników wspierających proces leczenia, dlatego szczególnie dbam o stworzenie bezpiecznej i zrozumiałej przestrzeni, w której pacjenci mogą czuć się akceptowani i zrozumiani. Jestem psychologiem i z wyróżnieniem ukończyłam studia magisterskie ze specjalnością z psychologii klinicznej na Akademii Górnośląskiej w Katowicach. Moje doświadczenie zawodowe i umiejętności zdobywałam podczas licznych praktyk, staży i wolontariatów, m.in. na Oddziale dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Czeladzi, w Katowickim Centrum Psychiatrii na Oddziale Dziennym Psychiatrycznym II oraz w Centralnej Pracowni Psychologii Klinicznej w Zabrzu. Brałam również regularny udział w spotkaniach grupy wsparcia dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową. Nieustannie poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc w licznych szkoleniach i webinarach z zakresu psychologii. Pracuję zgodnie z Kodeksem Etycznym Psychologa, a swoją działalność kieruję głównie do osób dorosłych, które zmagają się z szeroko pojętymi kryzysami, trudnościami w relacjach, nadmiernym stresem czy lękiem. W mojej pracy staram się całościowo analizować trudności klientów, uwzględniając ich wartości, oczekiwania oraz kontekst, w którym funkcjonują. Pomagam w budowaniu poczucia własnej wartości, rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych oraz radzenia sobie z trudnymi emocjami.