Po różnego rodzaju traumatycznych przeżyciach część osób stopniowo samodzielnie odzyskuje równowagę. U innych może rozwinąć się zespół stresu pourazowego (PTSD). Zaburzenie to może znacząco wpływać na codzienne życie, prowadząc do lęku, depresji i izolacji. Nieleczone zwiększa też ryzyko uzależnień i myśli samobójczych. Jakie doświadczenia prowadzą do PTSD i jak rozpoznać jego symptomy?

Z tekstu dowiesz się, czym jest PTSD, jakie traumatyczne doświadczenia mogą je wywołać oraz jakie są jego objawy, m.in. natrętne wspomnienia, unikanie bodźców, nadmierne pobudzenie i zmiany nastroju. Opisano mechanizmy neurobiologiczne związane z tym zaburzeniem oraz jego wpływ na relacje, pracę i zdrowie. Podkreślono znaczenie terapii i wsparcia bliskich w powrocie do równowagi.

Czym jest PTSD i dlaczego jest poważnym problemem?

Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie psychiczne, które rozwija się w wyniku ekspozycji na ekstremalnie zagrażające lub przerażające wydarzenie. Może wiązać się z zagrożeniem życia, przemocą, poważnym urazem fizycznym lub innymi wyjątkowo stresującymi sytuacjami. Co istotne, zaburzenie może rozwinąć się zarówno u osoby, która bezpośrednio przeżyła traumę, jak i tej, która była jej świadkiem lub zetknęła się z jej skutkami.

PTSD nie pojawia się natychmiast po zdarzeniu, lecz rozwija się po okresie utajenia, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Charakteryzuje się długotrwałą reakcją na traumę, prowadzącą do trudności w funkcjonowaniu emocjonalnym, poznawczym i społecznym.

Doświadczenia związane z PTSD mogą obejmować intensywne retrospekcje, koszmary senne, silny niepokój oraz natrętne, trudne do kontrolowania myśli dotyczące traumatycznego wydarzenia.

Możliwe przyczyny PTSD

Przyczyną PTSD jest doświadczenie traumatycznego wydarzenia. Jednak same mechanizmy neurobiologiczne i hormonalne leżące u podstaw tego zaburzenia nie są w pełni poznane. Badania wskazują na kilka kluczowych czynników, które mogą sprzyjać jego rozwojowi.

Jedna z hipotez zakłada, że PTSD wynika z instynktownej reakcji przetrwania. Objawy takie jak retrospekcje czy nadmierna czujność mogą być próbą przygotowania organizmu na kolejne zagrożenie. W rzeczywistości jednak utrudniają one przetworzenie traumy i powrót do równowagi psychicznej.

Przypuszcza się, że znaczenie ma też reakcja hormonalna na stres. Podwyższony poziom adrenaliny i innych hormonów stresu sprawia, że organizm pozostaje w stanie ciągłej gotowości, nawet gdy zagrożenie już minęło.

Ważną rolę mogą odgrywać także zmiany w strukturze mózgu, zwłaszcza w hipokampie – obszarze odpowiedzialnym za pamięć i kontrolę emocji. W licznych badaniach zauważono, że u części osób z PTSD hipokamp jest mniejszy, co może utrudniać właściwe przetwarzanie retrospekcji i koszmarów sennych, prowadząc do utrzymującego się lęku i niepokoju.

Przykłady zdarzeń, które mogą wywołać PTSD to m.in.:

  • trauma II wojny światowej,
  • napaść fizyczna, doświadczenie ataku przestępczego,
  • molestowanie i napaść na tle seksualnym,
  • wypadki komunikacyjne,
  • nagła lub tragiczna utrata bliskiego,
  • poród i komplikacje okołoporodowe,
  • klęski żywiołowe lub katastrofy spowodowane przez człowieka,
  • doświadczenie aktu terrorystycznego,
  •  poważna choroba lub pobyt na oddziale intensywnej terapii – długotrwała hospitalizacja, przebycie śmierci klinicznej.

Należy jednak pamiętać, że nie każda osoba, która doświadczyła traumatycznego wydarzenia, rozwinie zespół stresu pourazowego. Reakcja na traumę jest indywidualna.

Dużą rolę odgrywają tu cechy osobowości, środowisko oraz intensywność przeżytej traumy. Uważa się, że osoby o wysokim poziomie lęku, skłonności do negatywnych emocji, introwersji i niskiej pewności siebie są bardziej narażone.

Historia chorób psychicznych w rodzinie może zwiększać ryzyko PTSD. Duże znaczenie ma także środowisko, w którym dorastała osoba. Brak wsparcia, trudna sytuacja rodzinna, ubóstwo i przewlekły stres sprzyjają rozwojowi zaburzenia. Wczesne doświadczenia przemocy fizycznej lub seksualnej dodatkowo zwiększają to ryzyko.

Objawy PTSD

Objawy PTSD można podzielić na kilka głównych kategorii, obejmujących zarówno reakcje emocjonalne, jak i fizyczne. Do najczęściej wyróżnianych grup objawów należą:

  • Natrętne wspomnienia i ponowne przeżywanie traumy: osoby z PTSD często doświadczają niekontrolowanych i natrętnych wspomnień związanych z traumatycznym wydarzeniem. Mogą doświadczać flashbacków, czyli nagłych, intensywnych odczuć, jakby przeżywana wcześniej trauma wydarzała się ponownie „tu i teraz”. Częstym objawem są również koszmary senne, w których powracają obrazy i emocje związane z urazem lub inne lękowe treści. Bodźce przypominające o traumatycznym doświadczeniu – takie jak dźwięki, zapachy, miejsca czy konkretne sytuacje – mogą wywoływać silne reakcje emocjonalne i fizyczne, prowadząc do lęku, paniki lub skrajnego dyskomfortu.
  • Unikanie sytuacji i wspomnień związanych z traumą: osoby z PTSD często starają się unikać wszystkiego, co mogłoby przypomnieć im traumatyczne doświadczenie. Może to przejawiać się poprzez unikanie rozmów, miejsc, osób lub aktywności, które mogłyby wywołać bolesne wspomnienia. Wiele z tych osób doświadcza również odcięcia emocjonalnego, co objawia się trudnościami w odczuwaniu radości, bliskości oraz zaangażowania w codzienne życie. Często towarzyszy im także wrażenie oderwania od rzeczywistości i dystansu wobec innych ludzi, co może prowadzić do poczucia izolacji i osamotnienia.
  • Nadmierne pobudzenie i stan ciągłej czujności: osoby z PTSD często pozostają w stanie nadmiernego pobudzenia i ciągłej czujności, jakby zagrożenie mogło pojawić się w każdej chwili. Trauma sprawia, że organizm nieustannie funkcjonuje w trybie „walki lub ucieczki”, co prowadzi do trudności z zasypianiem i bezsenności, często nasilonej przez lęki nocne. Częstym objawem jest również drażliwość i nagłe wybuchy gniewu, które bywają nieproporcjonalne do rzeczywistej sytuacji. Osoby z PTSD wykazują także zwiększoną reaktywność na bodźce – nagłe dźwięki czy gwałtowne ruchy mogą wywoływać silne reakcje strachu. Towarzyszą temu również problemy z koncentracją i pamięcią, utrudniające codzienne funkcjonowanie.
  • Zmiany w nastroju i myśleniu: PTSD może prowadzić do długotrwałych zmian w sposobie myślenia i odczuwania emocji. Często pojawia się silne poczucie winy i wstydu, zwłaszcza u tych, którzy przeżyli traumatyczne wydarzenie, podczas gdy inni zginęli lub zostali poszkodowani. Towarzyszą temu przekonania o wszechobecnym zagrożeniu i nieufność wobec innych ludzi. Utrata sensu życia i głęboka pustka mogą prowadzić do myśli samobójczych, a brak motywacji odbiera chęć do podejmowania codziennych aktywności.

Dodatkowo PTSD może wywoływać somatyczne dolegliwości, takie jak:

  • bóle głowy,
  • przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
  • napięcie mięśniowe,
  • bóle mięśni i stawów,
  •  objawy przypominające ataki paniki (kołatanie serca, nadciśnienie, duszności, ucisk w klatce piersiowej),
  • zawroty głowy,
  • problemy żołądkowe, zaburzenia apetytu i trawienia.

Jak PTSD wpływa na życie codzienne?

Osoby z tym zaburzeniem unikają miejsc i sytuacji związanych z traumą, co prowadzi do izolacji i ograniczenia aktywności. Relacje z innymi stają się trudniejsze – chorzy mają problemy z zaufaniem, unikają bliskości lub nadmiernie kontrolują otoczenie. W pracy i szkole pojawiają się trudności z koncentracją, impulsywność i wybuchy gniewu, co może prowadzić do spadku efektywności i utraty zatrudnienia.

PTSD często towarzyszą też lęk, depresja i poczucie bezradności, które mogą prowadzić do myśli samobójczych. Wiele osób sięga po używki, co zwiększa ryzyko uzależnienia. Kluczową rolę w powrocie do zdrowia odgrywa terapia i wsparcie bliskich.

Pamiętaj! PTSD nie musi definiować Twojego życia. Odpowiednie leczenie pomoże Ci odzyskać kontrolę i wewnętrzny spokój. Nie zmagaj się z tym samodzielnie. Skorzystaj z pomocy naszego specjalisty!

+48 571 260 590                           pomoc@hedion.pl

Przeczytaj także: Leczenie zespołu stresu pourazowego PTSD