Czym są zaburzenia psychosomatyczne?
Somatyzacja występuje, gdy człowiek odczuwa objawy somatyczne, czyli „płynące z ciała”, takie jak różnego rodzaju bóle, mimo że badania lekarskie nie wykazują żadnych fizycznych przyczyn tych dolegliwości. Objawy te często można powiązać z czynnikami psychologicznymi, zazwyczaj związanymi ze stresującymi lub trudnymi sytuacjami. W rezultacie są to dolegliwości mające swoje źródło w problemach psychicznych. W przypadku dzieci nie potrafią one rozpoznać i wyrazić swoich emocji, co prowadzi do napięcia psychicznego; w efekcie koncentrują się na objawach somatycznych, które te emocje wywołują. Napotykane przez nie trudności i problemy emocjonalne przerastają ich możliwości adaptacyjne, co manifestuje się w postaci dolegliwości fizycznych.
To, co jest ważne w aspekcie zaburzeń psychosomatycznych to ich różnicowanie. Różnicowanie to proces, w którym lekarze starają się ustalić, jakie są przyczyny objawów, które pacjent zgłasza. Celem różnicowania jest wykluczenie różnych możliwości, aby zidentyfikować, co dokładnie powoduje dane dolegliwości. Na przykład, jeśli dziecko skarży się na bóle brzucha, lekarz najpierw przeprowadza badania, aby upewnić się, że nie ma fizycznych przyczyn, takich jak infekcje czy nietolerancje pokarmowe. Dopiero po ich wykluczeniu można rozważyć, czy ból brzucha nie ma podłoża emocjonalnego, na przykład związane z lękiem lub stresem.
Jakie są najczęściej spotykane zaburzenia psychosomatyczne u dzieci?
- Napięciowe bóle głowy
Różnicowanie: Wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu medycznego oraz badania fizycznego, aby wykluczyć organiczne przyczyny, takie jak urazy głowy, migrena, problemy ze wzrokiem czy infekcje. Jeśli nie stwierdzono żadnych fizycznych przyczyn, warto zbadać czynniki stresowe, ponieważ ból napięciowy często jest reakcją na emocjonalny stres. - Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia)
Różnicowanie: Najpierw należy wykluczyć infekcje, nietolerancje pokarmowe oraz inne zaburzenia gastroenterologiczne. Objawy te mogą być wywołane także przez stres, lęki lub trudności emocjonalne. - Regresyjne moczenie się
Różnicowanie: Należy ocenić fizjologiczne przyczyny, takie jak infekcje dróg moczowych czy cukrzycę. Po ich wykluczeniu warto zbadać kontekst psychologiczny, w tym normy rozwojowe dziecka oraz ewentualne problemy emocjonalne. - Zmęczenie, osłabienie, brak energii
Różnicowanie: Należy wykluczyć anemię, choroby przewlekłe oraz zaburzenia hormonalne. Po wykluczeniu przyczyn medycznych, warto jest rozważyć depresję, przewlekły stres oraz inne problemy emocjonalne. - Zaburzenia snu (problemy z zasypianiem, koszmary senne, nocne lęki)
Różnicowanie: Po wykluczeniu zaburzeń snu takich jak bezdech senny, warto przeprowadzić ocenę psychiczną w celu identyfikacji lęków, traumy lub innych problemów emocjonalnych u dziecka. - Zwiększona podatność na infekcje, problemy skórne, trudności z gojeniem się ran
Różnicowanie: Najpierw wyklucza się osłabienie układu odpornościowego oraz problemy dermatologiczne. Jeśli przyczyny fizyczne są wykluczone, warto rozważyć wpływ przewlekłego stresu i emocjonalnych problemów na układ odpornościowy.
Diagnoza zaburzeń psychosomatycznych u dzieci może być trudna, ponieważ objawy te są często mylone z objawami chorób somatycznych. Warto zwrócić uwagę na kilka czynników, które mogą wskazywać na obecność zaburzeń psychosomatycznych u dziecka, takich jak:
- Brak wyraźnych przyczyn medycznych – objawy fizyczne nie mają wyraźnych przyczyn medycznych, a badania lekarskie nie wskazują żadnych nieprawidłowości.
- Objawy często się powtarzają – objawy somatyczne często powtarzają się w cyklach lub nie ustępują mimo leczenia medycznego.
- Brak poprawy po leczeniu medycznym – objawy somatyczne nie poprawiają się po leczeniu medycznym lub poprawiają się tylko tymczasowo.
Konwersja to zjawisko, w którym stany psychiczne manifestują się jako objawy somatyczne, działające w sposób nieświadomy. Na przykład, bóle brzucha u dzieci mogą wskazywać na silną reakcję emocjonalną. Ból ten może być symptomem traumy, takiej jak molestowanie, którego dziecko nie potrafi nazwać, a konwertuje na objawy fizyczne.
Autor:
Patrycja Grzesikiewicz – Psycholog dorosłych
Uważam, że relacja terapeutyczna jest jednym z najważniejszych czynników wspierających proces leczenia, dlatego szczególnie dbam o stworzenie bezpiecznej i zrozumiałej przestrzeni, w której pacjenci mogą czuć się akceptowani i zrozumiani. Jestem psychologiem i z wyróżnieniem ukończyłam studia magisterskie ze specjalnością z psychologii klinicznej na Akademii Górnośląskiej w Katowicach. Moje doświadczenie zawodowe i umiejętności zdobywałam podczas licznych praktyk, staży i wolontariatów, m.in. na Oddziale dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Czeladzi, w Katowickim Centrum Psychiatrii na Oddziale Dziennym Psychiatrycznym II oraz w Centralnej Pracowni Psychologii Klinicznej w Zabrzu. Brałam również regularny udział w spotkaniach grupy wsparcia dla osób z chorobą afektywną dwubiegunową. Nieustannie poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc w licznych szkoleniach i webinarach z zakresu psychologii. Pracuję zgodnie z Kodeksem Etycznym Psychologa, a swoją działalność kieruję głównie do osób dorosłych, które zmagają się z szeroko pojętymi kryzysami, trudnościami w relacjach, nadmiernym stresem czy lękiem. W mojej pracy staram się całościowo analizować trudności klientów, uwzględniając ich wartości, oczekiwania oraz kontekst, w którym funkcjonują. Pomagam w budowaniu poczucia własnej wartości, rozwijaniu umiejętności komunikacyjnych oraz radzenia sobie z trudnymi emocjami.
