Wiele osób doświadcza w życiu traumatycznych wydarzeń, takich jak napaści, wypadki czy klęski żywiołowe. U niektórych na ich skutek rozwija się PTSD, które zaburza codzienne życie i odbiera spokój. Niezależnie od tego, ile czasu minęło od zdarzenia – leczenie zawsze jest możliwe.

W artykule znajdziesz informacje o leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD), jego znaczeniu oraz dostępnych metodach terapii. Dowiesz się, kiedy warto zgłosić się do specjalisty, jak przebiega diagnoza i jakie formy wsparcia są dostępne. Psycholog Patrycja Grzesikiewicz opowiada o metodach leczenia i czasie trwania terapii, a także odpowiada na pytanie, czy PTSD można całkowicie wyleczyć. Podkreśla również rolę bliskich w procesie zdrowienia.

Dlaczego leczenie PTSD jest istotne?

Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie psychiczne, które może rozwinąć się w wyniku traumatycznego doświadczenia. Nieleczone stopniowo zakłóca codzienne funkcjonowanie i odbiera poczucie spokoju. Często prowadzi do problemów emocjonalnych, trudności w relacjach i pogorszenia zdrowia psychicznego. Z czasem może skutkować depresją, izolacją, uzależnieniami, a w skrajnych przypadkach myślami samobójczymi. Więcej o tym jak PTSD wpływa na życie, przeczytasz w tym miejscu [link do tekstu PTSD].

Dlatego tak ważne jest, aby podjąć leczenie PTSD i nie pozwolić, by zaburzenie przejęło kontrolę nad życiem. Terapia umożliwia stopniowe odzyskanie równowagi emocjonalnej. Uczy skutecznych strategii radzenia sobie z lękiem, retrospekcjami oraz trudnościami w relacjach interpersonalnych. Im zostanie szybciej wdrożona, tym większa szansa na odzyskanie wewnętrznego spokoju, stabilności emocjonalnej i pełni życia. Wczesna interwencja minimalizuje bowiem ryzyko pogłębiania się objawów.

Należy jednak podkreślić, że terapia ma sens niezależnie od upływu czasu. Nawet jeśli od traumatycznego wydarzenia minęły lata, leczenie wciąż może przynieść realne korzyści.

Kiedy zgłosić się do specjalisty?

Jeśli silne reakcje emocjonalne i psychiczne po traumatycznym wydarzeniu utrzymują się dłużej niż miesiąc, warto skonsultować się ze specjalistą. Szukanie pomocy staje się konieczne, zwłaszcza wtedy, gdy objawy powodują cierpienie oraz zakłócają pracę lub życie rodzinne.

Niepokojące sygnały to także natrętne myśli, koszmary senne i intensywny lęk. Często dochodzi do unikania miejsc i sytuacji związanych z traumą. Mogą pojawić się także bóle głowy, napięcie mięśniowe oraz zaburzenia snu. U niektórych rozwijają się trudności w relacjach, wycofanie społeczne i problemy z kontrolą emocji.

Szczególnie niebezpieczne są myśli autodestrukcyjne lub samobójcze – w takim przypadku konieczna jest już natychmiastowa interwencja.

Jak diagnozuje się zespół stresu pourazowego?

Diagnoza PTSD jest kluczowym elementem terapii, ponieważ precyzyjne rozpoznanie pozwala na opracowanie skutecznego planu leczenia. Specjaliści, w tym psychologowie kliniczni i psychiatrzy, korzystają z Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) oraz Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5), aby określić, czy objawy pacjenta spełniają kryteria PTSD.

Proces diagnostyczny obejmuje szczegółowy wywiad kliniczny, dotyczący doświadczenia traumatycznego i jego skutków. Wykorzystuje się też standaryzowane narzędzia oceniające nasilenie objawów.

Kluczowe jest różnicowanie PTSD od innych zaburzeń, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy dysocjacyjne, które mogą mieć podobne symptomy. Po postawieniu diagnozy specjalista proponuje odpowiednie metody leczenia.

Gdzie leczyć PTSD?

Leczenie PTSD powinno odbywać się pod opieką specjalistów zdrowia psychicznego. Wybór odpowiedniej formy pomocy zależy od nasilenia objawów i indywidualnych potrzeb pacjenta.

Specjaliści zajmujący się leczeniem PTSD to przede wszystkim:

  • psychiatra – diagnozuje PTSD i wdraża leczenie farmakologiczne, przepisując leki przeciwdepresyjne lub stabilizujące nastrój,
  • psycholog – zajmuje się diagnozą i prowadzi terapię, pomagając w przepracowaniu traumy,
  • psychoterapeuta – stosuje różne metody terapii, takie jak poznawczo-behawioralna, ekspozycyjna czy EMDR, dostosowując je do objawów pacjenta,
  • psychotraumatolog – specjalizuje się w pracy z osobami po trudnych przeżyciach, koncentrując się na procesie przetwarzania doświadczeń.

Leczenie PTSD i traumy jest możliwe zarówno w tradycyjnych gabinetach stacjonarnych, jak i online. Dzięki temu można skorzystać z pomocy wykwalifikowanych ekspertów bez wychodzenia z domu.

W Hedion znajdziesz szeroki wybór specjalistów zajmujących się terapią traumy, w tym psychologów, psychoterapeutów i psychotraumatologów. Każdy z nich oferuje wsparcie dostosowane do specyfiki zaburzeń wynikających z traumatycznych doświadczeń.

Jak wygląd terapia PTSD online i jakie metody najczęściej są wykorzystywane?

Psycholog Patrycja Grzesikiewicz: Terapia PTSD powinna opierać się na sprawdzonych, naukowych metodach, które pomagają osobie doświadczającej traumy zmienić swoje reakcje lękowe i nauczyć się nowego, bardziej adaptacyjnego podejścia do trudnych wspomnień. Jedną z kluczowych metod wykorzystywanych w terapii PTSD jest przedłużona ekspozycja, stosowana w ramach terapii poznawczo-behawioralnej (CBT).

Mechanizm PTSD i potrzeba ekspozycji:

Zaburzenie stresowe pourazowe rozwija się na skutek intensywnego stresora traumatycznego, który może prowadzić do utrwalonego wzorca unikania, nasilając objawy lękowe. W myśl dwuczynnikowej teorii lęku, objawy powstają w wyniku warunkowania klasycznego (skojarzenia bodźca z zagrożeniem), a utrzymują się przez warunkowanie instrumentalne – unikanie daje krótkotrwałą ulgę, co wzmacnia lęk na dłuższą metę. Dlatego w terapii kluczowe jest stopniowe przetwarzanie reakcji lękowej poprzez ekspozycję. Sesje terapeutyczne trwają zwykle od 60 do 90 minut i są prowadzone w sposób dostosowany do potrzeb pacjenta. Terapia online umożliwia pracę w bezpiecznym środowisku, co dla wielu osób ułatwia otwarcie się i przepracowanie trudnych doświadczeń.

Ekspozycja stosowana w terapii PTSD może przybierać dwie formy:

  • Ekspozycja w wyobraźni – pacjent jest zachęcany do szczegółowego opowiedzenia swojego najtrudniejszego doświadczenia. Powtarzanie tej narracji pomaga przyswoić nową wiedzę – to zdarzenie już minęło i nie stanowi realnego zagrożenia.
  • Ekspozycja in vivo – stopniowa konfrontacja z sytuacjami, których pacjent unika z powodu traumy. Dzięki temu może oswoić się z dyskomfortem, który z czasem traci na intensywności.

Przedłużona ekspozycja pomaga w wygaszeniu reakcji lękowej, ucząc mózg, że nie każde nowe doświadczenie musi prowadzić do cierpienia. Celem terapii nie jest zapomnienie o traumie, lecz przekształcenie jej znaczenia tak, by nie dominowała nad życiem pacjenta. Dzięki temu możliwe jest stopniowe odzyskanie kontroli i rezygnacja z unikania, które ogranicza codzienne funkcjonowanie.

Terapia EMDR

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) to inna skuteczna metoda, dedykowana pracy z traumą, która koncentruje się na przetwarzaniu negatywnych wspomnień poprzez specyficzne ruchy gałek ocznych.

Terapia EMDR opiera się na założeniu, że ludzie posiadają naturalną zdolność do przetwarzania informacji, co pozwala im adaptować się do trudnych doświadczeń. Jednak w przypadku traumy ten proces może zostać zablokowany, przez co bolesne wspomnienia pozostają w niezmienionej, surowej formie. Skutkiem tego są różnorodne zaburzenia behawioralne i fizjologiczne, które objawiają się jako symptomy PTSD. EMDR pomaga ponownie uruchomić system przetwarzania informacji, umożliwiając stopniową integrację trudnych doświadczeń i powrót do równowagi psychicznej.

Terapia EMDR przebiega w etapach:

  • Zbieranie danych i planowanie terapii – terapeuta analizuje historię pacjenta i ustala cele.
  • Przygotowanie pacjenta – terapeuta wyjaśnia procedury, uprzedza o możliwości odczuwania niepokoju między sesjami.
  • Desensytyzacja – pacjent przywołuje traumatyczne wspomnienia, koncentrując się na negatywnych przekonaniach i emocjach, podczas gdy terapeuta prowadzi serię 15-30 ruchów gałek ocznych. Proces ten jest powtarzany, aż poziom stresu znacząco spadnie.
  • Instalacja – zastępowanie negatywnego przekonania pozytywnym i wzmacnianie jego siły.
  • Powrót do równowagi emocjonalnej – zamknięcie sesji i przygotowanie pacjenta na kolejne etapy terapii.

Terapia EMDR trwa zwykle 90-120 minut i wymaga zaangażowania pacjenta w proces konfrontowania się z traumatycznymi wspomnieniami. Jest szczególnie skuteczna u osób, które mają wsparcie społeczne i potrafią znieść silny stres emocjonalny.

Bez względu na wybraną metodę leczenia, relacja terapeutyczna w pracy z PTSD powinna opierać się na empatii – zrozumieniu trudności pacjenta, zaufaniu – stworzeniu bezpiecznej przestrzeni oraz szacunku dla odwagi pacjenta – wspieraniu go w konfrontacji z traumą. Terapia PTSD, choć wymagająca, jest niezwykle skuteczna. Stosowana z wyczuciem i dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, pozwala przepracować traumatyczne doświadczenia i odzyskać poczucie bezpieczeństwa oraz równowagi emocjonalnej.

Jak długo trwa leczenie PTSD?

Psycholog Patrycja Grzesikiewicz: Leczenie PTSD jest procesem indywidualnym i jego czas trwania może się znacznie różnić w zależności od wielu czynników. Nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi – terapia powinna być dostosowana do potrzeb pacjenta, jego doświadczeń oraz nasilenia objawów. Podstawowym czynnikiem wpływającym na czas leczenia jest charakter i intensywność objawów. U niektórych pacjentów znacząca poprawa może nastąpić po kilku tygodniach terapii, podczas gdy inni będą potrzebowali kilku miesięcy lub nawet lat pracy terapeutycznej. Kluczowe znaczenie ma również gotowość pacjenta do konfrontacji z traumą oraz stopień unikania sytuacji związanych z lękiem.

Chociaż nie można przewidzieć, u kogo rozwinie się PTSD w odpowiedzi na traumatyczne wydarzenie, istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają podatność na to zaburzenie:

  • Charakter traumy – im bardziej ekstremalne i długotrwałe było zagrożenie, tym większe ryzyko PTSD. Szczególnie obciążające są sytuacje, które bezpośrednio zagrażały życiu lub bezpieczeństwu osobistemu.
  • Umyślne krzywdy wyrządzone przez innych ludzi – traumatyczne zdarzenia spowodowane przez człowieka, takie jak gwałt, napaść czy tortury, częściej powodują PTSD niż klęski żywiołowe czy przypadkowe wypadki.
  • Brak kontroli nad sytuacją – wydarzenia, które były nieoczekiwane, niekontrolowane i nieuniknione, mają większy wpływ na psychikę, co może prowadzić do trudniejszego procesu leczenia.

W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) z przedłużoną ekspozycją, która jest jedną z najskuteczniejszych metod, standardowy cykl leczenia obejmuje 8–15 sesji, trwających od 60 do 90 minut każda. Terapia może być jednak wydłużona, jeśli pacjent potrzebuje więcej czasu na przetworzenie swoich doświadczeń. Jeżeli PTSD współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe, leczenie może wymagać dodatkowego wsparcia, np. w postaci farmakoterapii. Kluczowe znaczenie ma tu konsekwencja, regularność sesji i gotowość pacjenta do pracy nad objawami.

Czas trwania leczenia PTSD jest zatem zmienny i uzależniony od indywidualnych doświadczeń pacjenta, jego gotowości do pracy terapeutycznej oraz charakteru traumy. Regularna terapia, zwłaszcza z wykorzystaniem metod ekspozycji, pozwala na stopniowe wygaszanie reakcji lękowej i odzyskanie kontroli nad własnym życiem.

Czy można całkowicie wyleczyć PTSD?

Psycholog Patrycja Grzesikiewicz: Tak, PTSD można całkowicie wyleczyć lub znacząco zredukować jego objawy do tego stopnia, że przestają one utrudniać codzienne życie. Skuteczność leczenia zależy od wielu czynników, takich jak czas trwania objawów, nasilenie traumy, gotowość pacjenta do pracy terapeutycznej oraz zastosowana metoda leczenia.

Jak bliscy mogą pomóc osobie z PTSD?

Psycholog Patrycja Grzesikiewicz: Wsparcie bliskich odgrywa kluczową rolę w procesie zdrowienia osoby z PTSD. Chociaż trauma to bardzo indywidualne doświadczenie, obecność zaufanych osób może znacząco przyczynić się do poprawy samopoczucia i skuteczności terapii.

Najlepsze, co możesz zrobić, to być obecnym, słuchać i okazywać cierpliwość. Wsparcie bliskich może nie tylko pomóc w codziennym funkcjonowaniu osoby z PTSD, ale także przyspieszyć proces zdrowienia. Nie musisz mieć wszystkich odpowiedzi – czasem samo bycie przy kimś i akceptacja jego emocji to największa pomoc.

Przeczytaj także: Przyczyny i objawy PTSD